สารเคมีและด้านความปลอดภัยสารเคมีในโรงงานอุตสาหกรรม

สารเคมีและด้านความปลอดภัยสารเคมีในโรงงานอุตสาหกรรม

       


        การตรวจสอบโรงงานด้านความปลอดภัยสารเคมี เพื่อให้ค าแนะน าในการปรับปรุง แก้ไข แก่ผู้ประกอบกิจการโรงงานให้สามารถประกอบกิจการที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีได้อย่างปลอดภัยนั้น ผู้ตรวจสอบ จ าเป็นจะต้องมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการด าเนินการด้านความปลอดภัยสารเคมีเป็นอย่างดี การรวบรวม ความรู้เกี่ยวกับความปลอดภัยสารเคมีตามแนวทางการตรวจสอบโรงงาน จึงเป็นประโยชน์ในการเสริมสร้าง ความรู้แก่เจ้าหน้าที่ ในประเด็นส าคัญต่างๆ เพื่อให้เจ้าหน้าที่สามารถให้ค าแนะน าแก่ผู้ประกอบกิจการโรงงาน ได้เป็นอย่างดี ส าหรับการด าเนินการด้านความปลอดภัยสารเคมีในโรงงานอุตสาหกรรมตามแนวทางการ ตรวจสอบ ควรมีรายละเอียดดังนี้
1. ชนิด ประเภท และความเป็นอันตรายของสารเคมีที่ใช้ในโรงงาน การตรวจสอบโรงงานด้านความปลอดภัยสารเคมี ส าหรับโรงงานที่มีการใช้สารเคมีอันตราย จ าเป็นจะต้องทราบเกี่ยวกับชนิดของสารเคมีอันตรายที่ใช้ในกระบวนการผลิต กระบวนการสนับสนุน เป็น สารเคมีอันตรายชนิดใด จัดอยู่ในประเภทความเป็นอันตรายใด ในกรณีเป็นโรงงานที่ประกอบกิจการผลิต สารเคมี ต้องพิจารณาถึงผลิตภัณฑ์ด้วย ซึ่งข้อมูลสารเคมีดังกล่าวสามารถหาได้จาก
1.1 รายการสารเคมีที่ใช้ และรายการผลิตภัณฑ์ของโรงงาน
1.2 ข้อมูลความปลอดภัยสารเคมี(Safety Data Sheet : SDS) และฉลากปิดบนภาชนะบรรจุสารเคมี ข้อมูลความปลอดภัยสารเคมี (SDS) เป็นเอกสารข้อมูลที่มีรายละเอียดเกี่ยวกับประเภท และสมบัติความเป็นอันตราย รวมทั้งการ ด าเนินการเกี่ยวกับสารเคมีเพื่อให้เกิดความปลอดภัยส าหรับการใช้สารเคมีชนิดนั้น เป็นข้อมูลเฉพาะของแต่ละ ชนิดของสารเคมี ผู้ผลิตสารเคมีจะต้องจัดท า SDS เป็นเอกสารก ากับส าหรับผลิตภัณฑ์ และส่งให้ลูกค้าพร้อม การจัดส่งผลิตภัณฑ์ เพื่อให้ผู้ใช้สามารถน าสารเคมีไปใช้ได้อย่าง

ปลอดภัย SDS ประกอบด้วยข้อมูลเกี่ยวกับ

 1. การบ่งชี้สารเดี่ยวหรือสารผสม และ ผู้ผลิต (Identification of the substance or mixture and of the supplier) ระบุข้อมูลเกี่ยวกับชื่อสารเคมี และรายละเอียดผู้ผลิต (ประกอบด้วยชื่อ ที่อยู่ หมายเลขโทรศัพท์)
 2. การบ่งชี้ความเป็นอันตราย (Hazards identification) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะที่ปรากฎของ สารเคมี เช่น สี กลิ่น อันตรายจากการรับสัมผัส และการได้รับสารเคมีเข้าสู่ร่างกาย ความเป็นอันตรายจาก สมบัติเฉพาะของสารเคมี เช่น มีความไวไฟ กัดกร่อน เป็นต้น
3. องค์ประกอบและข้อมูลเกี่ยวกับส่วนผสม (Composition/information on ingredients) ระบุ ข้อมูลเกี่ยวกับ - ชื่อทางเคมี(chemical identity) - ชื่อสามัญ (common name) และชื่อพ้อง (synonym) (ถ้ามี) - หมายเลข CAS / UN Number - สิ่งเจือปนและสารปรุงแต่งให้เสถียร (impurities and stabilizing additives) - ค่าความเข้มข้น หรือช่วงความเข้มข้นของส่วนผสมทั้งหมดที่เป็นอันตราย (กรณีเป็นสารผสม)
2 4. มาตรการปฐมพยาบาล (First-aid measures) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ - วิธีการปฐมพยาบาล โดยแบ่งตามลักษณะการได้รับหรือ สัมผัสสาร ได้แก่การหายใจเข้าไป การ สัมผัสผิวหนังหรือดวงตา และการกลืนกิน - อาการหรือผลกระทบที่ส าคัญ ทั้งที่เกิดเฉียบพลันและที่เกิดขึ้นภายหลัง(acute and delayed) - ข้อควรพิจารณาทางการแพทย์ที่ต้องท าทันทีและการดูแลรักษาเฉพาะที่ส าคัญที่ควรด าเนินการ
 5. มาตรการผจญเพลิง (Fire-fighting measures) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ - สารดับเพลิงที่ห้ามใช้และสารดับเพลิงที่เหมาะสม - ความเป็นอันตรายเฉพาะที่เกิดขึ้นจากสารเคมีเช่น ความเป็นอันตรายที่เกิดจากการลุกไหม้ ของผลิตภัณฑ์เป็นต้น - อุปกรณ์ปูองกันพิเศษและข้อควรระวัง ส าหรับนักผจญเพลิง
 6. มาตรการจัดการเมื่อมีการหกรด รั่วไหลของสาร (Accidental release measures) เป็นข้อมูล เกี่ยวกับ - ข้อควรระวังส่วนบุคคล อุปกรณ์ปูองกันอันตราย และขั้นตอนการปฏิบัติงานฉุกเฉิน - ข้อควรระวังด้านสิ่งแวดล้อม เช่นไม่ให้ปล่อยสู่แหล่งน้ าสาธารณะ เนื่องจากมีความเป็นพิษต่อ สิ่งมีชีวิตในแหล่งน้ าเป็นต้น - วิธีการและวัสดุส าหรับกักเก็บและท าความสะอาด (cleaning up)
7. การขนถ่าย เคลื่อนย้าย ใช้งาน และเก็บรักษา (Handling and storage) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ - ข้อควรระวังในการขนถ่ายเคลื่อนย้าย ใช้งาน และการเก็บรักษาอย่างปลอดภัย - สภาวะการเก็บรักษาอย่างปลอดภัย รวมทั้งข้อห้ามในการเก็บรักษาสารที่เข้ากันไม่ได้ (incompatibility)
 8. การควบคุมการรับสัมผัสและการปูองกันส่วนบุคคล (exposure controls/personal protection) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ - ค่าต่างๆ ที่ใช้ควบคุม (control parameters) การรับสัมผัส เช่น ค่าขีดจ ากัดที่ยอมให้รับ สัมผัสได้ในขณะปฏิบัติงาน (occupational exposure limit values) เป็นต้น หรือค่า ขีดจ ากัดทางชีวภาพ (biological limit values) - การควบคุมทางวิศวกรรมที่เหมาะสม เช่น การติดตั้งฝักบัว และที่ล้างตาฉุกเฉินในบริเวณที่มี การใช้ หรือจัดเก็บสารเคมี เป็นต้น - มาตรการปูองกันส่วนบุคคล เช่น อุปกรณ์ปูองกันอันตรายส่วนบุคคล เป็นต้น
9. คุณสมบัติทางกายภาพและทางเคมี (Physical and chemical properties) ประกอบด้วย9.1 ลักษณะทั่วไป เช่น สถานะทางกายภาพ และ สีเป็นต้น
9.2 กลิ่น
9.3 ค่าขีดจ ากัดของกลิ่นที่รับได้(odour threshold limit)
9.4 ความเป็นกรด-ด่าง (pH)
9.5 จุดหลอมเหลวและจุดเยือกแข็ง (melting point/freezing point)
9.6 จุดเดือดเริ่มต้น และช่วงของการเดือด (initial boiling point and boiling range)3
9.7 จุดวาบไฟ (flash point)
9.8 อัตราการระเหย (evaporation rate)
 9.9 ความสามารถในการลุกติดไฟได้ของของแข็ง และก๊าซ (flammability (solid, gas))
9.10 ค่าขีดจ ากัดสูงสุดและต่ าสุดของความไวไฟ หรือค่าจ ากัดสูงสุดและต่ าสุดของการระเบิด (upper/lower flammability or explosive limits)
9.11 ความดันไอ (vapour pressure)
9.12 ความหนาแน่นไอ (vapour density)
9.13 ความหนาแน่นสัมพัทธ์(relative density)
9.14 ความสามารถในการละลายได้(solubility)
9.15 ค่าสัมประสิทธิ์การละลายของสารในชั้นของ n-octanol ต่อน้ า(partition coefficient: n-octanol/water)
9.16 อุณหภูมิที่ลุกติดไฟได้เอง (auto-ignition temperature)
9.17 อุณหภูมิของการสลายตัว (decomposition temperature)
 10. ความเสถียรและการเกิดปฏิกิริยา (Stability and reactivity) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับ
10.1 ความเสถียรทางเคมี
10.2 ความเป็นไปได้ในการเกิดปฏิกิริยาอันตราย
10.3 สภาวะที่ควรหลีกเลี่ยง เช่น การคายประจุไฟฟูาสถิต แรงกระแทก หรือการสั่นสะเทือน เป็นต้น
 10.4 วัสดุที่เข้ากันไม่ได้
 10.5 ความเป็นอันตรายที่เกิดจากการแตกตัวของสารเคมี
 11. ข้อมูลด้านพิษวิทยา (Toxicological information) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับผลกระทบด้านพิษวิทยา (สุขภาพ) รวมทั้งข้อมูลเกี่ยวกับ - ทางรับสัมผัสที่อาจเกิดขึ้น ได้แก่การหายใจเข้าไป การกลืนกิน และ การสัมผัสทาง ผิวหนัง และดวงตา - อาการปรากฏที่มีความสัมพันธ์กับคุณลักษณะทางกายภาพ ทางเคมีและทางพิษวิทยา - ผลกระทบเฉียบพลันและที่เกิดขึ้นภายหลัง (delayed and immediate effects) รวมทั้งผลเรื้อรัง (chronic effects) จากการรับสัมผัสทั้งในระยะสั้น และระยะยาว (short- and long-term exposure) - ค่าความเป็นพิษที่วัดเป็นตัวเลข เช่น ค่าประมาณการความเป็นพิษเฉียบพลัน เป็นต้น
 12. ข้อมูลด้านนิเวศวิทยา (Ecological information) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับความเป็นพิษต่อระบบนิเวศ (ในน้ าและบนบก ถ้ามี) การตกค้างยาวนาน (persistence) และความสามารถในการย่อยสลาย (degradability) ศักยภาพในการสะสมทางชีวภาพ (bioaccumulative potential) การเคลื่อนย้ายในดิน (mobility in soil) รวมทั้งผลกระทบอื่นๆ
13. ข้อพิจารณาในการก าจัด (Disposal considerations) เป็นข้อมูลเกี่ยวกับกากของเสีย (waste residues) และข้อมูลการขนถ่าย เคลื่อนย้ายอย่างปลอดภัย รวมทั้งวิธีการก าจัดที่เหมาะสม และการก าจัด บรรจุภัณฑ์ที่ปนเปื้อน
 14. ข้อมูลการขนส่ง (Transport information) ประกอบด้วย - หมายเลขสหประชาชาติ(UN number) - ชื่อที่ถูกต้องในการขนส่งของสหประชาชาติ(UN proper shipping name) - ประเภทความเป็นอันตรายส าหรับการขนส่ง (transport hazard class) - กลุ่มการบรรจุ (packing group) (ถ้ามี) - มลภาวะทางทะเล (marine pollutant) (มีหรือ ไม่มี) - ข้อควรระวังพิเศษที่ผู้ใช้จ าเป็นต้องตระหนักหรือจ าเป็นต้องปฏิบัติตามในส่วนที่เกี่ยวข้อง กับการขนส่งหรือการบรรทุก ทั้งภายในหรือภายนอกสถานประกอบการ
 15. ข้อมูลด้านกฎข้อบังคับ (Regulatory information) ระบุข้อมูลเกี่ยวกับ กฎระเบียบทางด้าน ความปลอดภัย สุขภาพ และสิ่งแวดล้อมเป็นการเฉพาะกับสารเคมีนั้น
16. ข้อมูลอื่น ๆ รวมทั้งข้อมูลการจัดท าและการปรับปรุงแก้ไขเอกสารข้อมูลความปลอดภัย (Other information including information on preparation and revision of the SDS)

 ผู้ปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีอันตรายมีความรู้  ความเข้าใจเกี่ยวกับความเป็นอันตรายของ สารเคมีและการปฏิบัติงานกับสารเคมีอย่างปลอดภัย 

        ผู้ปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีอันตราย จะต้องมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับอันตรายของ สารเคมี และขั้นตอนการปฏิบัติงานของงานที่รับผิดชอบอยู่ ดังนั้นผู้ประกอบกิจการโรงงานควรด าเนินการ เพื่อให้ผู้ปฏิบัติงานมีความปลอดภัยในการปฏิบัติงานกับสารเคมีอันตรายดังนี้ - จัดท าขั้นตอนการปฏิบัติงานอย่างปลอดภัยในการปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมี อันตราย ติดไว้ที่หน้างานที่สามารถมองเห็นได้ชัดเจน - พนักงานใหม่ต้องผ่านการฝึกอบรมเกี่ยวกับสารเคมีอันตรายที่เกี่ยวข้องกับการ ปฎิบัติงาน ขั้นตอนการปฏิบัติงานอย่างปลอดภัย และจัดให้มีการเรียนรู้การปฏิบัติงานจริง ก่อนมอบหมายให้ ปฏิบัติงานปกติ (On the job training)
   - ผู้ปฏิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีอันตรายต้องมีการฝึกอบรม เพื่อทบทวนความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับอันตรายของสารเคมี การปฏิบัติงานกับสารเคมีอย่างปลอดภัย การระงับเหตุฉุกเฉินที่อาจ เกิดขึ้นจากสารเคมีอันตราย
   - ผู้ปฎิบัติงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีอันตรายต้องสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความ ปลอดภัยส่วนบุคคลที่เหมาะสมกับชนิดของสารเคมี และการปฏิบัติงานเกี่ยวกับสารเคมี เช่น ชุดปูองกันสารเคมี หน้ากากปูองกันสารเคมี แว่นตากันสารเคมี ถุงมือกันสารเคมี รองเท้ากันสารเคมีเป็นต้น โดยสวมใส่ไว้ตลอดเวลา การปฏิบัติงานที่ได้รับสัมผัสสารเคมี

ชุดป้องกันสารเคมีผู้ปฏิบัติงานในโรงงานอุตสาหกรรม

อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคล